Thấm mệt đầu đời

Tình mới lớn phải không em rất thích?

Cách tập tành nào cũng thật dễ thương
Thuở đầu đời chú bé soi gương
Và mê mải dĩ nhiên làm lạ

Tình mới lớn phải không em rất lạ?
Cách tập tành nào cũng ngượng như nhau
Thuở đầu đời chú bé ôm phao
Và nhút nhát, dĩ nhiên ngộp nước

Tôi có cánh buồm tấp về ký ức
Em có chỗ ngồi quên lãng như mây

Dù cát bụi có nhiều phen dấy loạn
Cũng yên nằm mang phân bón cho cây
Nên bao giờ tôi cũng phải thương tôi
(Những ích kỷ nảy sinh sau lần thảm bại!)

Tuổi mười lăm giữa con trai, con gái
Đã rõ ràng ai khờ khạo hơn ai
Nên bao giờ tôi cũng phải thương tôi
(Những ích kỷ nảy sinh sau lần nhục nhã!)

Em có một đời rong xanh mơ đá
Tôi có ngàn năm say khướt hận thù!

Tình mới lớn phải không em rất mỏng?
Cách tập tành nào cũng dễ hư hao
Thuở đầu đời cầm đũa thấp cao
Và nâng chén, dĩ nhiên, đổ vỡ

Khi mỏi mòn nghe đời mình trắc trở
Hơn lúc nào tôi quá đỗi thương tôi!

(Nguyễn Tất Nhiên)

-------------------------------------------------------------------------------

Bài này mới đọc được gần đây. Trước, hồi còn sinh viên, có đọc Bởi yêu em sầu khổ dịu dàng cũng của Nguyễn Tất Nhiên. Thật ra rất yêu bài thơ này, ngày xưa và cả ngày nay, lâu lâu vẫn:

"Bởi yêu em sầu khổ dịu dàng

Những kỷ niệm đời xin hãy còn xanh..."

nhưng bấy giờ không thích người làm thơ (ông ngoa ngoắt quá với Duyên của ta tình con gái Bắc, dù rằng vẫn hết sức cảm hai câu trong bài này:

"Nếu vì em mà thiên tài chán sống

Thì cũng vì em ta
ngại bước xa đời!")

Sau này và bây giờ, đọc thêm thơ Tất Nhiên, lại biết thêm về cuộc đời ông, ngẫm khi xưa không thích con người này có phần vô lý. Ông si tình như vậy, cho dù hay hờn giận kiểu trẻ nít, thậm chí đôi khi vô lối, điên khùng, nhưng tình cảm chung quy rất thực (mà thực thì nghĩa là đẹp). Nguyễn Tất Nhiên có vẻ giống Vũ Hoàng Chương ở một điểm, trong nghiệp sáng tác đều chỉ có một nàng thơ - là người con gái được (các) ông yêu đắm đuối từ đời thực  (nếu ông Vũ có "Tố của Hoàng ơi" tức Tố Uyển thì ông Nguyễn có "Cô Bắc kỳ nho nhỏ"- tức Bùi Thị Duyên). Vì người con gái này, Nguyễn Tất Nhiên đau khổ không ít. Có lẽ về sau mắc chứng trầm cảm và tự sát, nguồn cơn bắt đầu ngay từ những đổ vỡ thưở vào đời này.

Có thể thấy, Nguyễn Tất Nhiên sở hữu một cuộc đời khá lạ. Ông thích làm thơ nhưng lại học luật (hay triết?) nhưng học luật ông vẫn suốt ngày chỉ biết làm thơ (có tài liệu ghi ông học 4 năm chưa xong năm 1 trường luật). Thơ ông nổi lên như một hiện tượng trước năm 1975 ở miền Nam, nhưng ban đầu bị người ta xem như giấy rác vứt đi (chỉ bắt đầu nổi tiếng khi được nhạc sĩ Phạm Duy chú ý, đem thơ phổ thành nhạc). Cá tính Nguyễn Tất Nhiên cũng kì lạ, thường hay mơ mộng, suy nghĩ đâu đâu, cũng rất xuề xòa, hay tươi cười; mặt khác cũng lại là một cá nhân chán đời, hay nói đến chuyện sống chết. Lúc 20 tuổi đã có thể viết ra những câu:

"Ta phải khổ cho đời ta chết trẻ
Phải ê chề cho tóc bạc với thời gian

Phải đau theo từng hớp rượu tàn
Phải khép mắt sớm hơn giờ thiên
định"

(Giữa trần gian tuyệt vọng)

20 năm sau trở thành những câu khắc trên bia mộ của ông, như thể đã tiền định sẵn số phận của thi sĩ.

Trước cái chết của Nhiên, có bạn bè nói: đó là sự giải thoát tốt nhất dành cho ông. Có thể suy ra, với Nguyễn Tất Nhiên, chỉ làm người - sống không thôi cũng là một nỗi đau. 18 tuổi, ông đã Thấm mệt đầu đời. Cái thấm mệt này rốt cuộc theo đuổi ông suốt cuộc đời. Cho đến tháng 8, năm 1992, trong một chiếc xe hơi cũ, tất cả mới thực sự chấm dứt. Cái chết đến như định mệnh, nó đã đến thì bất khả xâm phạm...

Ngày xưa học tại Bình Triệu, gặp và thích Bởi yêu em sầu khổ dịu dàng. Ngày nay học ở Nguyễn Tất Thành, lại biết và thích Thấm mệt đầu đời. Hai giai đoạn, hai bài thơ - dường như cảm xúc của mình cũng lẩn khuất đâu đó... Tôi nghĩ đó cũng là cái duyên thú vị với nhà thơ nhưng xưa chỉ yêu thơ, nay thì muốn bày tỏ chút đồng cảm đối với cuộc đời thi nhân. Dù rất muộn...