Trên kệ sách (3)

Madam Nhu Trần Lệ Xuân - Quyền lực Bà Rồng (Monique Brinson  Demery, Mai Sơn dịch, NXB Hội nhà văn & Phương Nam Book, 2016)

Viết theo kiểu hồi kí về một nhân vật chính trị nhưng cách viết cũng như phương thức tiếp cận của tác giả gây cho tôi cảm giác mình đang được đọc một tiểu thuyết văn học. Tôi theo dõi suốt mấy kì trên vnexpress nhưng một lần nữa, tôi vẫn không cởi bỏ được sự thận trọng dành cho những cuốn sách phi hư cấu do người ta tự viết về mình hay được người khác viết về. Thế nên nếu không phải vì được tặng thì khả năng là tôi chẳng bao giờ đọc trọn vẹn tác phẩm này.

Những chương đầu hấp dẫn với tôi hơn. Càng về sau thì những chi tiết càng trở nên mập mờ khó hiểu. Có lẽ đó là bóng đen lịch sử mà ở góc độ tác giả, viết về bà Nhu thông qua những cuộc điện đàm với chính bà, cuốn nhật kí riêng tư của bà Nhu cũng như những tư liệu của những nhân vật liên quan, mà sự rõ ràng trắng đen là bất khả. Có cảm giác cuốn sách được bọc trong một lớp màng an toàn. Nhiệm vụ của nó không phải là truy tầm sự thật lịch sử mà dường như mang tính cá nhân nhiều hơn: tác giả cất giọng nói của riêng mình, một giọng nói phụ nữ - nghĩa là hàm chứa trong đó sự dịu dàng, sự cảm thông, về một nhân vật khét tiếng trong lịch sử miền Nam Việt Nam: Madam Nhu Trần Lệ Xuân.

Ngoài ra, còn một sự thật đáng xấu hổ khác là tôi không mấy rành rọt về lịch sử của chính quốc gia mình, ngoài những cột mốc và sự kiện nhất định – những cuộc chiến tranh, những trận đánh. Một cách tổng quát, có thể nói thêm như vậy, từ thời còn đi học (mà giờ đây tôi cũng chẳng thể nhớ hết nổi). Sâu xa vào từng ngóc ngách của mỗi sự kiện hay mỗi nhân vật lịch sử thì sự hiểu biết của tôi càng bập bõm. Với chế độ Ngô Đình Diệm, với những nhân vật trọng yếu của nó: Ngô Đình Diệm, Ngô Đình Nhu và Trần Lệ Xuân cũng thế. Chính cái khoảng trống đó cũng khiến cho việc đọc hiểu những trang viết, với những sự kiện và con người được nhắc đến, với tôi càng chẳng dễ dàng chút nào.

Điều tôi có thể tạm rút ra là, với cuốn sách này, cho phép tôi cảm nhận Ngô Đình Diệm vẫn là một người yêu nước. Quan điểm và đường lối chính trị của ông ta chỉ là khác với những nhà cầm quyền cách mạng – có thể hiểu đơn giản như vậy. Dĩ nhiên, chế độ họ Ngô hàm chứa trong nó những sai lầm – sự tập trung quyền lực vào một gia đình, chẳng hạn. Chế độ đó làm xuất hiện cũng cuộc bạo động, đảo chính nhưng ở phía ngược lại, tôi lại cảm nhận được tinh thần tự do của miền Nam Việt Nam giai đoạn đó – sự đối kháng diễn ra công khai và người dân dường như không khiếp sợ điều gì.

Cuối cùng, thật kỳ lạ, có một nỗi hoài buồn khi tôi những dòng viết về cuộc đời bà Nhu hay cũng chính là số phận gia tộc bà. Những con người đi từ tột đỉnh quyền quý đến sự suy vong, với những bi kịch tiếp nối bi kịch. Như một câu được trích trong cuốn sách, là lời của chính chị gái bà Nhu: “Bạn càng kể lể về những vinh quang của quá khứ, cái kết cục càng trở nên kinh khủng.” Những cuộc đời ấy rồi cũng phải khép lại, dù công tội ra sao…

Giấc mơ Mỹ (An Lâm, NXB Văn hóa – Văn nghệ, 2016)

Giữa một rừng văn chương về cơ bản là khai phá nỗi buồn của con người, tập truyện ngắn này sáng lên như một cuốn sách self-help (dĩ nhiên không mang quá tinh thần “cải tiến con người” như thể loại sách này). Nó khiến tôi nghĩ tác giả hẳn phải là người thành công trong cuộc sống, ít nhất ở nghĩa là một người có lối tư duy tích cực và một đời sống lành mạnh - lành mạnh trong đời sống riêng cũng như được thụ hưởng sự lành mạnh ở môi trường sống xung quanh. 

Thấm hiểu

Một vài thứ đã đổi thay, rất nhanh.

Khi tôi còn lởn vởn suy nghĩ mình sẽ ở trong nhóm về Q thì (thực chất kế hoạch đó đã bị hoãn lại, như bây giờ tôi biết), một sự ra đi khác, đột ngột, khiến tôi trong thoáng chốc rơi vào cảm giác về một sự sụp đổ. Tôi không nghĩ mình có thể có thứ cảm xúc đó. Ý tôi là, có những người bạn không thực sự nhận thức ý nghĩa quan trọng của họ, cho đến khi họ ra đi. 

Cũng có thể, vào khoảnh khắc đó, cái tin N nói với tôi, với âm lượng rù rì như tiếng một con muỗi, khiến tôi nghĩ đến ba chữ “bị sa thải”. Buổi sáng đó, chị còn họp với mấy bạn mới; khi kết thúc cuộc họp, chị vẫn nhắn: “Tuần sau sẽ có một buổi như thế này nữa.”

Đó có thể là lý do cho sự xúc động.

Nếu tôi là chị ấy, tôi sẽ cảm thấy như thế nào. Sẽ là một nỗi buồn kinh khủng, nếu là với tôi. Nhưng với chị ấy, đó là điều tôi không bao giờ biết. Bởi vì, chị, trong những ngày tiếp theo, kể cả trong buổi tiệc chia tay, vẫn còn mãi sự vui vẻ thường thấy.

Đó là sếp của tôi. 

Một sự luân chuyển tạm thời. Mà đằng sau đó, có lẽ là một án phạt. Cho một sự cố gây ra bởi sự sơ suất của một nhân viên thuộc tổ khác. Chẳng ai có thể ngờ sự sơ suất ấy dẫn đến những hậu quả tồi tệ mà giờ đây mỗi ngày ở công ty trở nên dài đằng đẵng. Và bạn thậm chí có cảm giác như đống lộn xộn này chẳng bao giờ có thể vãn hồi…

Ở nơi chị ấy ngồi, cùng lúc, thay bởi một người khác. Tôi biết cái tinh thần làm việc quyết liệt – mà chính đám nhân viên chúng tôi đôi khi thấy ngán ngại: rằng chị ôm vào tổ và cá nhân mình mọi trách nhiệm, đã đi theo cùng chị ấy. Người ta hẳn có lý do cho sự điều động nhân sự của mình. Nhưng nếu chị ấy ở đây, cái niềm tin rằng mọi thứ rồi sẽ lại đâu vào đấy ở trong tôi lớn hơn. Ít ra là lớn hơn bây giờ. 

Tôi không biết chị ấy có quay về với chúng tôi. Đó là việc của mấy tháng sau này. Tôi cảm thấy buồn. Và cùng với nỗi buồn ấy, tôi càng thấm hiểu, mỗi ngày một nhiều hơn, về nơi tôi đang làm việc.

Bạn có thể ra đi bất cứ lúc nào.