Tới ngọn hải đăng - Virginia Woolf

Rất khó để trích lại những câu văn theo cách thông thường đối với cuốn sách này. Văn phong của Virginia Woolf trải dài như sự miên viễn của ý thức. Nếu đọc chậm, kỹ và cảm nhận sâu, bạn biết rằng mọi câu đều đẹp, vẻ đẹp thẳm sâu khó dò. Tác phẩm không dễ đọc, cũng khó nắm bắt, bởi bản thân cái nó viết, là về sự mong manh, hữu hạn của cuộc đời. Tình tiết không nhiều, trong một câu chuyện với bản thân cốt truyện chính thì đơn giản song cách viết về nó rất khác, độc đáo, mang dấu ấn riêng. Từng đó gương mặt người, từng đó thế giới nội tâm, những khám phá tinh tế và sâu sắc không ngờ. Và những dòng văn thì cứ mãi tuôn chảy như những suy nghĩ không bao giờ cạn. Tôi đọc và nghĩ mình phần nào cảm nhận thấy cái mà người ta đã nói về Virginia Woolf "bà được đánh giá là một trong các tác giả vĩ đại nhất của thế kỷ 20, đồng thời cũng là một nhân vật trọng yếu trong lịch sữ văn chương Anh ngữ..." Dĩ nhiên, cái tôi cảm nhận được, từ lần đọc này, cũng chỉ là lớp kem trên mặt bánh. Như khi ngồi gõ lại một số câu văn trong tác phẩm, tôi thấy việc này rõ là bất khả. Tuy vậy, vẫn cố ghi lại như một cách để dẫn lối ghi nhớ sau này. Một cuốn sách khá buồn, như dáng vẻ của Virginia Woolf trong bức ảnh nhỏ, nhìn nghiêng, in ở phần bìa sách gấp lại - một gương mặt phụ nữ, dài, đẹp và buồn.

Họ tới với bà, một cách tự nhiên, vì bà là một người đàn bà, suốt cả ngày dài bận rộn với việc này việc nọ; người muốn điều này, kẻ muốn điều kia; lũ trẻ thì đang tuổi mới lớn; bà thường cảm thấy bà chẳng là gì cả ngoài một mẩu bọt biển thấm đẫm những cảm xúc của con người – tr. 64.

… thật là khác thường nếu nghĩ rằng họ có thể tiếp tục sống suốt bao nhiêu năm qua khi bà không hề nghĩ tới họ hơn một lần suốt quãng thời gian đó. Cuộc đời của chính bà đã có biết bao sự kiện trong cùng những năm tháng đó. Thế nhưng có lẽ Carrie Manning cũng không nghĩ tới bà. Ý nghĩ đó thật lạ lùng và khó chịu – tr. 131.

Sự thực là ông không thích cuộc sống gia đình. Chính trong trạng thái này mà người ta phải tự hỏi mình, Người ta sống là vì cái gì? Vì sao, người ta tự hỏi mình, người ta lại phải gánh chịu mọi đau thương này để dòng giống loài người tiếp diễn ? Điều đó có rất đáng ao ước hay không? Chúng ta có hấp dẫn không với tư cách là một loài?... Những câu hỏi ngốc nghếch, những câu hỏi rỗng tuếch, những câu hỏi mà người ta không bao giờ đưa ra nếu người ta đang bận tâm suy nghĩ. Đây có phải là cuộc sống của con người? Kia có phải là cuộc sống của con người? Người ta chẳng bao giờ có thời gian để suy nghĩ về nó. Nhưng ông đang ngời đây tự hỏi mình cái loại câu hỏi đó,… vì ông thấy bị sốc khi nghĩ rằng bà Ramsay đã ngạc nhiên đến mức nào về việc Carrie Manning vẫn còn tồn tại, rằng những tình bạn hữu, ngay cả những tình bạn chí thân nhất, cũng chỉ là những điều mong mang tạm bợ. Người ta trôi giạt cách xa – tr. 133.

Cô đã thực hiện trò lừa thường lệ - tỏ ra tốt bụng. Cô sẽ chẳng bao giờ biết được anh ta. Anh ta sẽ chẳng bao giờ biết được cô. Tất cả những mối quan hệ người và người đều như thế cả, cô nghĩ, và mối quan hệ tệ hại nhất… là giữa đàn ông và đàn bà – tr. 137.

Thật sự, đôi khi bà nghĩ bà thích nhất là những kẻ vụng về khờ khạo. Họ không quấy rầy người ta với những bài luận thuyết của mình – tr. 145.

Bây giờ nó bao trùm lên cả cô – cái cảm xúc đó, sự rung động đó, của tình yêu. Cô cảm thấy một cách kín đáo mình đứng về phía Paul! Anh ta, tỏa sáng, bốc cháy; cô, cách biệt, nhạo báng; anh ta, gắn bó với sự phiêu lưu; cô, gắn bó với bờ biển; anh ta, dấn thân, khinh suất; cô lẻ loi, bị bỏ rơi – và, sẵn sàng khẩn nài để được chia sẻ với tai họa của anh ta, nếu như nó là một tai họa… - tr. 148.

… từ thuở khai thiên lập địa những bài tụng ca tình yêu đã được hát lên; những vòng hoa chất thành đống và những đóa hoa hồng; và nếu bạn hỏi chín người trong số mười người họ sẽ bảo rằng họ không muốn gì hơn ngoài thứ này – tình yêu; trong khi những người phụ nữ, xét theo kinh nghiệm của chính cô, sẽ cảm thấy trong một lúc, đây không phải là thứ mà tôi muốn; không có gì nhạt nhẽo, tầm thường và vô nhân đạo hơn điều này; thế nhưng nó cũng đẹp đẽ và cần thiết – tr. 149-150.

Thế rồi, thế rồi – đây là một trong những khoảnh khắc khi mà một nhu cầu vô thức lớn lao thúc giục ông tới gần bất kỳ một người phụ nữ nào, để buộc họ, ông không quan tâm bằng cách nào, nhu cầu của ông quá lớn, trao cho ông cái mà ông muốn: sự cảm thông.

… Không, cô không thể làm được điều đó. Lẽ ra cô nên thoát ngay lập tức ra khỏi một làn sóng đòi hỏi sự cảm thông đang rộng mở nào đó: áp lực lên cô quá lớn. Nhưng cô bị mắc kẹt lại.

… Ông chờ đợi… Ông thở dài một cách đầy ý nghĩa. Tất cả những gì Lily muốn là dòng nước lũ khổ đau này, cơn đói khát vô độ đối với sự cảm thông này, sự đòi hỏi cô phải hoàn toàn tự đầu hàng ông ta này – và thậm chí khi đó ông ta cũng có đủ những nỗi buồn để buộc cô phải cung ứng mãi – sẽ lìa bỏ cô, sẽ chệch sang hướng khác… Cô không thể gánh chịu nổi gánh nặng buồn thương to lớn này, không thể chống đỡ nổi những tầng tầng lớp lớp khổ đau trĩu nặng này thêm một phút giây nào nữa…

… Là một phụ nữ, cô đã khơi gợi ra cảnh tình kinh khủng này, là một phụ nữ, lẽ ra cô phải biết cách xử lý nó. Thật là mất thể diện, về mặt giới tính, khi cứ đứng đó lặng câm… Cảm xúc thương thân trách phận mênh mông và sự đòi hỏi được cảm thông của ông ta đổ tuôn và trải rộng ra trong những vũng nước dưới chân họ, và tất cả những gì cô đã làm, cô là một kẻ tội lỗi đáng thương... Cô đứng đó trong lặng im tuyệt đối…

(tr.206-208)

… câu hỏi cũ đã không ngớt lướt ngang bầu trời linh hồn, câu hỏi mênh mông, phổ quát vốn có khuynh hướng tự định danh chính nó vào những khoảnh khắc như thế này, khi cô đang thả lỏng những giác quan đã quá căng thẳng, lại đứng sững nhìn xuống cô, dừng lại bên cô, che tối xầm phía trên cô. Ý nghĩa của cuộc đời là gì? Chỉ thế thôi – một câu hỏi giản đơn một câu hỏi có khuynh hướng tiến tới gần người ta hơn theo năm tháng. Sự khải huyền vĩ đại không bao giờ đến. Thay vì thế, có những phép mầu nho nhỏ hàng ngày, những điều soi sáng, những que diêm lóe lên bất chợt trong bóng tối chuyện này là một. Chuyện này, chuyện kia và chuyện khác… - tr. 218.

… chúng ta bỏ mạng từng người, đơn độc biết bao – tr. 254.

Không phải là sự trống rỗng mà là sự tràn đầy. Dường như cô đang chìm tới miệng trong một loại vật chất nào đó, chuyển động và trôi bềnh bồng và chìm vào nó, thế nhưng lòng nước này sâu thẳm khôn dò. Có rất nhiều cuộc đời đã đổ tràn vào nó. Cuộc đời của gia đình Ramsay, cuộc đời của lũ trẻ, và thêm vào mọi con người, mọi sự vật linh tinh – tr. 255.

Cứ mặc cho việc gì đến sẽ đến, cô nghĩ. Bởi vì có những giây phút mà người ta không thể suy nghĩ hay cảm nhận gì được hết. Và nếu người ta không thể suy nghĩ hay cảm nhận gì được hết, cô nghĩ, thì người ta ở nơi đâu? – tr. 257.

Nói cho cùng, phân nửa những nhận thức của người ta về người khác đều kỳ cục. Chúng phục vụ cho những mục đích riêng của bản thân người ta – tr. 262.

… trong sự thô nhám và rối ren của cuộc sống đời thường, với tất cả lũ trẻ đó vây quanh, tất cả những người khách đó, người ta liên tục có một cảm giác về sự lặp đi lặp lại – về một vật rơi xuống nơi một vật khác đã rơi, và như vậy đã hình thành nên một tiếng vọng ngân vang trong không trung và làm cho nó tràn ngập những âm ba chao động – tr. 264.

(Nguyễn Thành Nhân dịch, NXB Hội Nhà Văn & Hà Thế, 2011)