Khoảng những năm 2000 – 2004, khi còn ở tại một căn hộ
lầu 3 trên đường Trần Hưng Đạo, có một sự việc tuy chỉ là nghe loáng thoáng từ
những câu chuyện vãn giữa mẹ tôi và bác chủ nhà, song đến nay tôi vẫn còn nhớ.
Đâu đó trong một căn hộ ở những lầu dưới, có một người
phụ nữ lập gia đình khi tuổi đã gần 40. Người chồng nhỏ hơn vợ vài tuổi. Người
ta không thể nói về một trường hợp như vậy mà không ít nhiều thêm vào những suy
nghĩ kinh điển trong xã hội: một người đàn ông cao lớn, khá đẹp trai như thế, lấy
một người phụ nữ già và xấu thì cái việc cô ta có nhà (trong khi anh ta không
có) hẳn là lý do chính của cuộc hôn nhân. Dù vậy bác chủ nhà không phải tuýp người
khắc nghiệt. Bàn tán chuyện thiên hạ nhưng bác không quên bảo, tiếp xúc với người
chồng, bác thấy anh ta là người hiền lành và chịu khó làm ăn. Tôi không nhớ
mình từng chú ý đến những chi tiết có tính khởi đầu này về họ. Đối với tôi, họ
chỉ là nhân vật trong một câu chuyện kể. Sự quan tâm (nếu có) còn ít hơn sự
quan tâm đối với nhât vật hư cấu trong sách truyện.
Tôi không nhớ là sau đó bao lâu, tôi lại nghe được từ
bác chủ nhà, chuyện người vợ mang thai. Cái chính là cô ấy mắc phải căn bệnh
nào đó. Tôi nghĩ bác chủ nhà cũng không biết đó là căn bệnh gì. Chỉ biết người
ta dự báo trước được cái chết của cô ấy. Và dường như việc mang thai và sinh nở
làm cho căn bệnh ấy nặng thêm. Bác chủ nhà bảo có lúc cô ấy rất đau đớn nhưng vẫn
quyết tâm sinh đứa bé. Bác chủ nhà bảo có lúc anh chồng nói với cô ấy, cô ấy
đau chỗ nào thì anh ta sẽ hôn lên chỗ đó (có
cái gì trong biểu hiện của bác chủ nhà và mẹ tôi khi ấy, dù sự thương cảm dành
cho hoàn cảnh của cô ấy là chắc chắc, ở họ vẫn có cái gai người khi nhắc đến lời
nói của anh chồng – kiểu như âm thanh “khiếp, khiếp” chúng ta phát ra mỗi khi
có cái gì làm chúng ta rùng mình, nhưng bản thân từ “khiếp, khiếp” này mang nhiều
sắc thái và không phải lúc nào chúng ta cũng đoán đúng tâm trạng của người khác khi họ thốt ra cái từ
ấy – bởi cùng lúc tôi lại thấy dường như họ đang tán dương người chồng).
Tôi thoảng nghĩ về sự lãng mạn trong cách biểu hiện tình yêu của họ, song, ở những
năm tuổi 15, 16, tôi đã biết hoài nghi – tôi không biết bằng cách nào, nhưng
theo cách bác chủ nhà từng nói về họ, tôi thấy thật khó nghĩ người chồng có thể
nói ra câu ấy, trong hoàn cảnh ấy (giờ
đây khi nhớ về, tôi thấy mình thật phiến diện và tôi cũng thấy thật kỳ lạ, làm
cách nào bác chủ nhà có thể biết được câu nói hết sức riêng tư như vậy giữa vợ
chồng họ với nhau). Nhưng trong một câu chuyện thế này, điều bạn chú ý đến
nhiều hơn là người mẹ và đứa trẻ - vì vậy mọi cảm nhận khác suy cho cùng đều mơ
hồ và không quan trọng. Tôi nghĩ đó có thể là lần đầu tiên tôi biết đến một người
mẹ chọn cái chết để con mình được sống.
Sau đó cô ấy sinh ra một bé trai (dường như cô chết
ngay sau đó). Đứa trẻ rất bụ bẫm và kháu khỉnh. Có một lần bác chủ nhà bế nó
lên nhà chúng tôi chơi. Tôi vẫn nhớ đứa trẻ không hề khóc. Nó bụ bẫm đến nỗi mà
nếu nó đang ngồi hay đang đứng, bạn hơi đưa chân đụng vào mông nó, nó sẽ lấy đó
làm điểm tựa ngay (bởi vì bụ bẫm quá nên nó lười di chuyển). Dạo đó tôi đang đọc
cuốn Đồi gió hú của Emily Bronte. Tôi nhớ mãi hai câu thơ
trích dẫn trong cuốn sách này và vĩnh viễn xúc động, chính một phần rất lớn bởi
câu chuyện của đứa trẻ này:
"Đêm khuya tiếng trẻ khóc than
Thao thức dưới mộ mẹ nằm mẹ nghe"
...
Thời gian đi làm dưới quận 6, những năm 2007 – 2010, tôi
tình cờ bắt gặp một câu chuyện tương tự. Không hẳn là đồng nghiệp nhưng tôi và họ
làm chung trong một tòa nhà. Tôi gặp anh chồng nhiều hơn. Ngoài công việc chính,
anh ta còn nhận dạy thêm tiếng Anh. Tôi cùng một bạn đồng nghiệp từng có ý định
theo học. Dù vậy học phí khiến chúng tôi ngần ngừ. Tuy bảo chỉ dạy để nhớ tiếng
Anh nhưng khi nói chuyện với anh ta, chúng tôi nhận thấy mức học phí đưa ra đắt
hơn rất nhiều so với trung tâm ngoại ngữ. Có lẽ đó là lần gần như duy nhất tôi trò
chuyện với anh. Anh khá hoạt ngôn. Và suy cho cùng chúng tôi không có việc
gì để tiếp xúc với nhau.
Từ những người khác, tôi biết vợ anh cũng làm trong
tòa nhà này. Tôi không rõ cô có bệnh trước khi họ kết hôn hay về sau mới phát bệnh.
Có lẽ vế đầu đúng hơn vì từ lúc lấy nhau đến khi sinh con và khi cô qua đời,
gói gọn trong một khoảng thời gian. Xung quanh câu chuyện về họ cũng có dăm lời
bàn tán nhưng vì không thường bận tâm đến những chuyện có tính ngồi lê đôi mách,
tôi hoàn toàn không để vào tai. Tôi chỉ bắt đầu chú ý khi cái việc cô sắp nghỉ
việc (để dưỡng thai, sinh con và sau đó chết) bằng cách nào đó dường như ai
cũng biết. Tôi nhớ cô bước vào thang máy, trông cô khá rạng rỡ với đôi mắt long
lanh ánh sáng. Tôi cảm thấy cô sắp làm một việc gì đó rất vui. Và sự thật là cô
đang rất vui. Chúng tôi chỉ hơi nhìn nhau như những người qua đường chặm mặt
nhau trên phố (tôi chưa từng nói chuyện với cô lần nào và cũng chỉ từng nhìn thấy
cô vài lần trước đó). Tôi không biết lúc bấy giờ cô có ý thức mình đang là một
chủ đề - dĩ nhiên không một ai ác ý. Tôi vẫn tiếp tục cư xử như trước đây,
nghĩa là không cần phải cư xử gì hết. Tôi có thể chào cô, trò chuyện cùng cô
đôi lời nhưng bất chấp câu chuyện của cô lay động tôi, đến nghĩ tôi cũng không
từng nghĩ sẽ thử nói chuyện với cô. Tôi không chịu được ý nghĩ tôi bỗng cố thân
thiện với cô chỉ vì tôi biết (qua người khác) là cô sắp chết. Và, ở một mặt
khác, sự cảm thông có lúc là loại tình cảm tôi ghét nhất ở con người.
Ở trong thang máy, tôi cảm nhận được niềm vui của người
mẹ trẻ. Tôi còn thấy cô một, hai lần khác, vẫn mang một thần thái tươi sáng.Tôi
nghĩ cô vui vẻ với lựa chọn của mình và hẳn đã sống trọn vẹn với niềm vui chào
đón đứa con ra đời. Tôi không nhớ từng thấy dấu hiệu mệt mỏi của cô. Và chúng
tôi cũng chưa bao giờ chứng kiến vẻ đau khổ trên gương mặt người chồng. Giờ đây
nhìn lại tôi nghĩ hẳn vợ chồng họ đã cùng chuẩn bị đối diện với thử thách ấy
theo cách nhẫn nại và bình thản nhất. Mỗi
người có một cách khác nhau để vượt qua những khúc quanh trên đường đời.
...
Khi đọc cuốn Những
ngã tư và những cột đèn của Trần Dần,
đoạn Cốm (tức Trinh) lâm bồn, vì chỉ có thể cứu một trong hai người, Dưỡng đã
chọn người mẹ. Câu chuyện trong phòng mổ sau đó được viết thế này: “Lúc này, cô Trinh cũng tỉnh lại, nghe thấy
cứu mẹ bỏ con, cô lồng lên: “Cứu lấy con tôi! Cứu lấy con tôi!” Rồi cô rên rỉ,
xin được chết, để con cô sống. Cô nói: “Sống thế thì mẹ nào sống được”. Đoạn văn ngắn này, dù không đi sâu vào nội
tâm nhân vật (kể cả trước đó, không có dòng nào mô tả tình mẫu tử của Cốm với đứa
con cô đang mang), tôi nghĩ nó nói lên tất cả. Khoảnh khắc phải đưa ra sự chọn
lựa, dù là sự chọn lựa trong một khắc hay trong đằng đẵng thời gian, một người
mẹ sẽ chọn cái chết để cho con mình được sống… Sự chọn lựa đó mạnh mẽ, quyết liệt,
không gì lay chuyển... như trong hai câu chuyện tôi tình cờ được biết trong
những năm xa xưa. Ấy thế nhưng. Tại sao cuộc đời còn có những câu chuyện khác, bi
kịch hơn, khi người mẹ chọn cái chết mà cùng với sự chọn lựa ấy, họ mang theo những
đứa con của mình. Họ giết chúng, trước khi tự giết mình.
Tôi chưa làm mẹ, dù có thể vận dụng sự hào nhoáng của
ngôn từ để ca ngợi tình mẫu tử đến đâu, sự thật là tôi không thể thấu cảm hết
tâm tư của người làm mẹ. Khi những câu chuyện về những người mẹ tự sát và mang
theo con của mình xảy ra thường hơn trong xã hội, tôi đã ngây ngô hỏi mẹ tôi: “Tại sao họ muốn chết thì đã đành, còn mang
theo trẻ con vô tội để làm gì?”. Mẹ tôi bảo: “Vì người mẹ chết đi sợ con mình sống không được ai chăm sóc yêu
thương, sợ con mình khổ nên khi tự tử cũng muốn mang con mình theo”. Câu trả
lời khiến lòng tôi chùng xuống…
Có những người phụ nữ bằng lòng chết để cho con mình cơ
hội sống phải chăng vì dù đối diện với cái chết hàng ngày, họ vẫn nhìn thấy trước
mắt tương lai rộng mở của đứa con, một tương lai mà chỉ có thể khởi đầu bằng
cái chết của họ hôm nay; nhưng có những người phụ nữ, phải chăng vì hoàn toàn
tuyệt vọng, hoàn toàn không còn niềm tin, không chỉ với cuộc đời mình mà còn cuộc
đời của những đứa trẻ nên đã chọn cách cùng con mình xuống mồ? Tại sao tình mẫu
tử mạnh mẽ dường ấy, đủ sức làm động lực để người mẹ này nhường sự sống cho
con, lại không thể tạo nên sức mạnh để người mẹ kia phải sống vì những đứa con,
thay vì chết cùng nó? Có phải vì chọn cái chết suy cho cùng bao giờ cũng dễ
dàng hơn chọn đối mặt với hiện thực? Hay vì những căn bệnh thuộc về thể xác cuối
cùng lại không đáng sợ bằng sự cùng quẫn và cô độc trong cuộc đời?
Trong khi nghĩ, tôi vẫn lẩm bẩm đôi lời với mẹ, nếu vì
những bất hạnh của mình mà chọn cách chết cùng những đứa con, có thể năm xưa mẹ
tôi cũng từng có cơ hội giết tôi và sau đó tự sát rồi. Trong khi mẹ tôi lừ mắt
nhìn tôi thì tôi vẫn phỉnh phờ: khả năng
là con mập quá nên mẹ không thể xoay sở treo cổ con lên được. Ồ, hóa ra là vì mập
quá nên mới sống được tới giờ đó, ha ha... Trong khi vẫn theo đuổi suy nghĩ
về những người mẹ. Trong khi nhìn mẹ…
Như mọi lần, tôi không tìm được câu trả lời. Như mọi lần,
mọi câu trả lời đều qua đi, chỉ câu hỏi là còn mãi…
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét