Và anh tồn tại

Giữa bao la đường sá của con người
Thành phố rộng, hồ xa chiều nổi gió
Ngày chóng tắt cây vườn mau đổ lá
Khi tàu đông anh lỡ chuyến đi dài
Chỉ một người ở lại với anh thôi
Lúc anh vắng người ấy thường thức đợi
Khi anh khổ chỉ riêng người ấy tới
Anh yên lòng bên lửa ấm yêu thương
Người ấy chỉ vui khi anh hết lo buồn
Anh lạc bước, em đưa anh trở lại
Khi cằn cỗi thấy tháng ngày mệt mỏi
Em là sớm mai là tuổi trẻ của anh
Khi những điều giả dối vây quanh
Bàn tay ấy chở che và gìn giữ
Biết ơn em, em từ miền cát gió
Về với anh, bông cúc nhỏ hoa vàng
Anh thành người có ích cũng nhờ em
Anh biết sống vững vàng không sợ hãi
Như người làm vườn, như người dệt vải
Ngày của đời thường thành ngày- ở -bên -em

Anh biết tình yêu không phải là vô biên
Như tia nắng, chúng mình không sống mãi
Như câu thơ, chắc gì ai đọc lại
Ai biết ngày mai sẽ có những gì
Người đổi thay, năm tháng cũng qua đi
Giữa thế giới mong manh và biến đổi
"Anh yêu em và anh tồn tại"
Em của anh, đôi vai ấm dịu dàng
Người nhóm bếp mỗi chiều, người thức dậy lúc tinh sương
Em ở đấy, đời chẳng còn đáng ngại
Em ở đấy, bàn tay tin cậy
Bàn tay luôn đỏ lên vì giặt giũ mỗi ngày
Ðôi mắt buồn của một xứ sở có nhiều mưa
Ngọn đèn sáng rụt rè trên cửa sổ
Ðã quen lắm em còn bỡ ngỡ
Gọi tên em, môi vẫn lạ lùng làm sao!

(Lưu Quang Vũ)

Tôi đọc thơ Xuân Quỳnh trước khi biết thơ Lưu Quang Vũ, vào cái thời mà tôi chỉ nằm lòng những Xuân Diệu, Hàn Mặc Tử… Tôi nhớ có người bạn từng hỏi tôi, thích thơ Xuân Quỳnh ở điểm nào. Tôi nói vì thơ Xuân Quỳnh là thơ của phụ nữ, lại là người phụ nữ trong tình yêu. Xuất phát từ điểm này mà đôi khi tôi yêu thơ của bà hơn cả thơ của Xuân Diệu, người mà tôi cho rằng đã đi tận cùng những nẻo đường yêu để có thể viết ra những “cảm giác” yêu nồng nàn, say đắm và đặc biệt cụ thể đến vậy (dù ông vẫn tái khẳng định chân lý ngàn đời nay, rằng “Làm sao giải nghĩa được tình yêu..”). 

Tôi lại nhớ bài thơ đầu tiên tôi đọc của Xuân Quỳnh là bài thơ “Sóng”. Bởi sự yêu thích ban đầu dành cho bài thơ này tôi đã lần tìm những bài thơ khác của bà. Đến “Thuyền và biển”, tôi không những yêu thơ mà còn thể như yêu cả người đã tạo ra chúng. Cho đến “Tự hát”, tôi phải giật mình tự hỏi lại mình: Vì sao có thể đọc nhiều thơ của những tác giả khác mà bỏ qua cái tên “Xuân Quỳnh”, dẫu tất nhiên, tôi đọc hay không đọc thơ ai thì cũng không ảnh hưởng gì đến hòa bình thế giới. Cứ như vậy, tôi đọc lần hồi những bài thơ của Xuân Quỳnh. Từ chuyện thơ tôi đọc sang chuyện đời. Và như vậy, tôi biết Lưu Quang Vũ.

Tôi vẫn nhớ cái cảm giác khi tôi đọc các dòng thơ của Xuân Quỳnh. Ở đó có một tình yêu chung thủy, sâu sắc, tận hiến nhưng không rời xa những lo toan thường tình của cuộc sống. Nói cách khác nhà thơ không đi tìm một tình yêu lãng mạng trên cung trăng, mà khẳng định một tình yêu bất tử ngay giữa hiện thực khó khăn của đời thường. Tình yêu của Xuân Quỳnh không thoát ly khỏi cuộc sống, không trốn chạy trong mộng ảo, cũng không nhuốm màu sắc bi kịch của nhân thế. Nó chân phương, giản dị mà cũng không thiếu đắm say, không thiếu đi những khắc khoải đồng vọng của một trái tim khao khát yêu và được yêu. Một trái tim luôn biết “trở về đúng nghĩa trái tim”. Một mặt khác, sự khẳng định về một tình yêu bất tử được tái hiện nhiều lần trong nhiều bài thơ cho thấy tâm hồn “rất phụ nữ” của nhà thơ luôn ẩn chứa sự bất an, lo lắng. Bởi một lẽ rất thường tình, nếu ta đã có chắc một tình yêu vĩnh viễn trên thực tế, ta có cần mải miết khẳng định rằng ta đang có? Vì tình yêu, đau lòng thay, lại là thứ tình cảm ít vững bền nhất trong mọi dạng tình cảm, mà sự bất tử của nó đôi khi chỉ kéo dài đúng bằng một khoảnh khắc?!

Trở lại với bài thơ trên. Tôi chắc rằng trong cuộc đời Lưu Quang Vũ không thiếu những bóng hồng. Chỉ là bằng với sự ra đi đột ngột trong một chuyến xe định mệnh, hai con người tài hoa Xuân Quỳnh – Lưu Quang Vũ đã vĩnh viễn trở thành người yêu cuối cùng của nhau. Kết thúc này không ai mong muốn nhưng nó lại biến tình cảm của họ thành bất tử, và tên tuổi của họ thành trường tồn. Bài thơ “Và anh tồn tại” là một trong số ít bài thơ tôi đọc của Lưu Quang Vũ bởi lúc sinh thời, ông nổi tiếng bên mảng viết kịch hơn làm thơ. Tôi nhớ đã đọc đâu đó rằng ông viết bài thơ này tặng cho một người phụ nữ và người phụ nữ đó không phải là Xuân Quỳnh. Nhưng toàn bài thơ lại gợi cho tôi hình ảnh một người phụ nữ tảo tần sớm hôm, yêu và hiểu người đàn ông mình yêu. Do kiến thức còn hạn hẹn, tôi chỉ có thể liên tưởng rằng đó là Xuân Quỳnh. Nhưng dù bất luận là ai, điều quan trọng là bài thơ đã gợi lên một tình cảm đẹp đẽ, bởi ngoài cái tình trong bài thơ còn chứa đựng cái ơn. Cái ơn một người đã yêu mình, hiểu mình, cái ơn một tấm lòng bao dung, vị tha và giàu đức hy sinh. Để giữa cuộc đời rối ren, mệt nhọc, đầy gian trá này, ta có lúc được thốt lên:

“Giữa thế giới mong manh và biến đổi

Anh yêu em và anh tồn tại..”

Và chỉ cần như vậy đã đủ cho ta có cái can đảm sống. 

Vững vàng.